Razem dla ochrony torfowiska
Przyrodnicy, społecznicy i przedstawiciele środowiska naukowego łączą siły, by prowadzić zabiegi chroniące cenne torfowisko przed osuszaniem. Chodzi o leżące na pograniczu Chybia i Zabrzega torfowisko w rezerwacie Rotuz.
Katowickiej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Nadleśnictwu Bielsko, nieformalnej grupie Czechowiczanie dla Przyrody oraz prof. Karolowi Plesińskiemu z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie zależy na podjęciu działań ochronnych mających na celu zatrzymanie wody na cennym śląskim torfowisku objętym ochroną w ramach rezerwatu przyrody Rotuz. Zaplanowane na 2024 rok prace są częścią kompleksu działań ochronnych i będą polegać na montażu pięciu przegrodzeń rowów odprowadzających wodę z torfowiska.
Analizy
Podstawą dla rozpoczęcia prac są analizy hydrologiczne prowadzone przez prof. Karola Plesińskiego i Mikołaja Siemaszkę z grupy Czechowiczanie dla Przyrody na obszarze rezerwatu od maja 2023 roku. W ramach tych analiz wykonano pomiary geodezyjne i profile rowów odwadniających. Zainstalowano również 10 piezometrów (hydrogeologicznych otworów obserwacyjnych) do monitorowania wód gruntowych – na początkach rowów melioracyjnych oraz jeden w centralnej części rezerwatu. Dane z cotygodniowych monitoringów poziomu wód pozwoliły określić liczbę przetamowań, ich lokalizację i wysokość montażu.
– Przez dekadę, tzn. od czasu mojej pierwszej wizyty przy jego granicach, rezerwat bardzo się zmienił. Stojąc w miejscu, w którym 10 lat temu obserwowałem rosiczki i rozpościerał się widok na torfowisko, rok temu można było zobaczyć zwarty las brzozowy, który mimo zimy i braku liści na drzewach całkowicie zasłaniał widok torfowiska. Powód takiego stanu rzeczy był dla mnie oczywisty. Rowy melioracyjne przecinające torfowisko skutecznie odprowadzają z niego wodę. Fakt, że torfowisko jest wyżej niż okoliczne tereny, oraz to, że torfowisko zasilane jest wyłącznie opadami atmosferycznymi, nie pomaga. Mniejsza ilość wody sprzyja pojawieniu się tzw. nalotu drzew, w przypadku Rotuza to sosny, brzozy i pojedyncze olsze. Drzewa działają jak pompy, które wyciągają wodę z torfowiska i transpirują ją przez liście i igły do atmosfery. W ten sposób torfowisko jest osuszane, powoduje to pojawianie się kolejnych drzew i sprzyja szybszemu wzrostowi tych, które już tam rosną. Do tego pojawiła się trzcina. Torfowisko, które jest najbardziej wydajnym magazynem węgla, bez odpowiedniego nawodnienia zaczyna, przez murszejący torf, emitować CO2 do atmosfery – podkreśla Mikołaj Siemaszko.
Przetamowania
Uwzględniając oczekiwane efekty środowiskowe, a także możliwości finansowe i organizacyjne, ustalono, że przetamowania zostaną wykonane z prostej konstrukcji ziemno-drewnianej. Zaletami takiego rozwiązania są niskie koszty, duża skuteczność, brak ingerencji w krajobraz oraz krótki czas realizacji. Niezbędne do wykonania prac materiały – drewno i ziemię – dostarczy Nadleśnictwo Bielsko, a wykonaniem pięciu konstrukcji w ramach pracy społecznej zajmie się grupa Czechowiczanie dla Przyrody. Prace zostaną wykonane przy niskim stanie wody w rowach.
– Mokradła i torfowiska zaliczają się do tzw. ekosystemów zależnych od wód i stanowią jedne z najcenniejszych siedlisk – często zlokalizowane są w rezerwatach przyrody i na obszarach Natura 2000. Nie licząc zbiorników wodnych, ekosystemy te w naszym województwie obejmują powierzchnię około 6 tys. hektarów. Ich zachowanie z punktu widzenia bioróżnorodności i ochrony klimatu stanowi dla nas jeden z najważniejszych celów – mówi Przemysław Skrzypiec, zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach i Regionalny Konserwator Przyrody. – Dlatego wspólnie z zainteresowanymi stronami podejmujemy działania mające na celu ochronę mokradeł, takie jak przeprowadzone i zaplanowane prace w rezerwacie przyrody Rotuz. To ważne, że los torfowiska w rezerwacie i potrzeba jego ochrony jest istotna dla tak wielu instytucji. Przede wszystkim ogromnie cieszy też otwartość na współpracę społeczników, którzy nie boją się wyzwań i wysiłku, jaki należy poświęcić na osiągnięcie celu, ale też potrafią zaufać zarówno naukowcom, jak i instytucji odpowiedzialnej za zarządzenie rezerwatem i zarządcy terenu. Współpraca kilku grup interesariuszy w przypadku ochrony rezerwatu przyrody Rotuz jest przykładem wspólnego zaufania, szacunku oraz zrozumienia. Pomimo czasem odmiennego podejścia do niektórych zagadnień, łączy nas cel, jakim jest ochrona najcenniejszych fragmentów śląskiej przyrody, który konsekwentnie realizujemy – przekonuje.
Realizacja zastawek będzie drugim tak ważnym działaniem w celu ochrony rezerwatu przyrody Rotuz w ostatnim czasie. Pod koniec 2023 roku Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach wykonała prace polegające na wycince i zaobrączkowaniu drzew – głównie sosen i brzóz – powodujących osuszanie torfowiska wraz z ich ręcznym usunięciem z powierzchni siedliska. Inicjatywę tę wsparł finansowo Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach w ramach projektu „Kompleks działań ochrony czynnej na torfowisku w rezerwacie przyrody Rotuz”. Jego koszt wyniósł niecałe 138 tys. zł.
Woda to skarb
Tereny podmokłe mają istotne znaczenie dla ludzi i ich prawidłowego funkcjonowania, obejmującego zdrowie fizyczne i psychiczne, a także zdrowe środowisko naturalne. Nasza egzystencja na Ziemi zależy od wody, jednak tylko 2,5 proc. powierzchni pokrywa woda słodka, z czego połowa jest bezpośrednio dostępna do użycia przez człowieka. Od XVIII wieku zniknęło ponad 80 proc. wszystkich terenów podmokłych. Trend ten przyspiesza, ponieważ w stosunku do stanu obserwowanego w 1970 r. znów utracono co najmniej 35 proc. terenów podmokłych. W wyniku zanikania terenów podmokłych, 1/3 gatunków słodkowodnych i 25 proc. wszystkich gatunków mokradłowych grozi wyginięcie. Woda to skarb. Tylko 1 proc. powierzchni Ziemi zajmuje słodka woda dostępna bezpośrednio do picia. Jednak wraz z rozwojem cywilizacji człowiek wykorzystuje coraz więcej wody, którą zużywa, przekształca i zanieczyszcza. Planowanie przestrzenne i mądre użytkowanie mokradeł wspiera ochronę zasobów wodnych.
Najbogatsze w węgiel organiczny mokradła to żywe torfowiska prowadzące proces akumulacji. Są szczególnie cenne w ochronie klimatu, wychwytują CO2 nawet 55 razy szybciej niż lasy tropikalne. Gromadzą wodę powodziową i oddają ją w czasie suszy. Są jednak bardzo wrażliwe na zmiany w środowisku, dlatego ich ochrona i odtwarzanie powinny być świadomą decyzją społeczeństw. Zatem tak ważne jest, by to podkreślać, a przy tym pokazywać każde przejawy dobrych praktyk zmierzających do ochrony tych terenów. (kredo)
Zmiany i nowości
Moja Elektrownia Wiatrowa, wsparcie zakupu lub leasingu pojazdów zeroemisyjnych kategorii N2 i N3 oraz wsparcie budowy lub rozbudowy ogólnodostępnej stacji ładowania dla transportu ciężkiego – to propozycje nowych programów priorytetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Nowości, ale też i zmiany w dotychczasowych programach zapowiedziała podczas konferencji minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska. – We współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przygotowaliśmy szereg programów na kwotę 7 mld zł. Obecnie zakończyliśmy etap prac roboczych nad programami, które wkrótce będą do dyspozycji obywateli. Czekamy na zatwierdzenie programów ze strony Europejskiego Banku Inwestycyjnego – mówiła Paulina Hennig-Kloska.
Moja Elektrownia Wiatrowa
Projekt programu „Moja Elektrownia Wiatrowa” zgłoszono 14 lutego br. do Europejskiego Banku Inwestycyjnego do wsparcia ze środków Funduszu Modernizacyjnego.
W ramach programu właściciele lub współwłaściciele budynku mieszkalnego (lub lokalu mieszkalnego w budynku mieszkalnym) będą mogli uzyskać dofinansowanie na mikroinstalację wiatrową i magazyn energii elektrycznej. Ogłoszenie pierwszego naboru wniosków przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej planowane jest na trzeci kwartał 2024 roku.
– Pula środków, o którą wnioskujemy, to obecnie 400 mln zł. To program skierowany do osób indywidualnych, które chcą włączyć się w proces transformacji energetycznej w ramach energetyki prosumenckiej – powiedziała minister Hennig-Kloska.
Pojazdy zeroemisyjne
Celem programu „Wsparcie zakupu lub leasingu pojazdów zeroemisyjnych kategorii N2 i N3” jest uniknięcie emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez dofinansowanie inwestycji polegających na obniżeniu zużycia paliw emisyjnych w transporcie, poprzez wsparcie zakupu lub leasingu pojazdów zeroemisyjnych. Program przewidziany jest do wdrażania do 2029 roku.
Przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o dotację do zakupu pojazdu lub w przypadku leasingu – dopłatę do opłaty wstępnej. – Wspieramy także zakup lub leasing pojazdów zeroemisyjnych. Budżet na realizację tego celu to 1 mld zł. O dofinansowanie mogą się ubiegać przedsiębiorcy, których celem będzie obniżenie zużycia paliw emisyjnych w transporcie – wskazała minister Hennig-Kloska.
Stacje ładowania
Kolejna propozycja nowego programu priorytetowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej to „Wsparcie budowy lub rozbudowy ogólnodostępnej stacji ładowania dla transportu ciężkiego”. Ma on na celu wsparcie rozwoju infrastruktury do ładowania dla zeroemisyjnych pojazdów ciężarowych, zlokalizowanych przy trasach sieci bazowej TEN-T, centrach logistycznych oraz terminalach intermodalnych, tak by zmniejszyć liczbę pojazdów emitujących CO2 i NOx, a tym samym poprawić jakość powietrza. Program przewidziany jest do wdrażania do 2029 roku, a budżet na jego realizację wynosi 2 mld zł.
Energia dla wsi
Podczas konferencji minister mówiła ponadto o programie „Energia dla wsi”. Jak wyjaśniła, jest on kontynuacją i poszerzeniem programu „Agroenergia”. Przewidziano go do wdrażania do 2030 roku, a budżet na jego realizację wynosi 1 mld zł. Obecnie trwa jednak procedura zwiększenia go o 2 mld zł.
– Zwiększamy środki w ramach programu „Energia dla wsi”, który cieszył się dotychczas dużym powodzeniem wśród rolników. To program, z którego mogą korzystać zarówno spółdzielnie energetyczne, jak i rolnicy, którzy w ramach działalności prowadzą gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej – tłumaczyła minister Paulina Hennig-Kloska.
Dla energetyki i przemysłu
Minister poinformowała także o zwiększeniu puli środków finansowych dostępnych w programie „Kogeneracja dla energetyki i przemysłu” o 1,5 mld zł. Jego realizacja przyniesie korzyści środowiskowe w zakresie zmniejszenia emisji CO2, a sam program przyczyni się do osiągnięcia celów ramowych dotyczących klimatu i energetyki określonych na poziomie krajowym oraz celów długoterminowych określonych w Porozumieniu Paryskim. (kredo)
Budujesz przydomową oczyszczalnię ścieków?
Możesz liczyć na wsparcie!
Zwiększona została pula planowanego budżetu programu „Przydomowa oczyszczalnia”, realizowanego przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Co to oznacza dla beneficjentów? Wznowienie naboru wniosków o dofinansowania.
W ramach kolejnego naboru programu „Przydomowa oczyszczalnia” wnioski będą przyjmowane od 2 kwietnia. O zachowaniu terminu złożenia wniosku decyduje data jego wpływu do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach w wersji papierowej lub na skrzynkę podawczą znajdującą się na elektronicznej Platformie Usług Administracji Publicznej (ePUAP).
Katowicki fundusz dofinansuje zadania polegające na zakupie i montażu przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajności nie większej niż 7,5 m3/d. Beneficjentami mogą być osoby fizyczne – właściciele bądź współwłaściciele nieruchomości, w tym także właściciele bądź współwłaściciele budynków mieszkalnych na nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, położonych na terenie województwa śląskiego, do których będą przyłączane przydomowe oczyszczalnie ścieków.
Formą dofinansowania – przypomnijmy – jest dotacja w wysokości do 50 proc. kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, jednak nie więcej niż 8 tys. zł. W celu złożenia wniosku o dofinansowanie należy założyć konto w portalu beneficjenta na stronie portal.wfosigw.katowice.pl (nie dotyczy osób posiadających już konto w portalu beneficjenta). Po aktywacji konta będzie można się zalogować i korzystać z portalu.
Następnie należy pobrać, zapisać na dysku, a następnie wypełnić aktywny formularz pdf wniosku o dofinansowanie, dostępny po zalogowaniu w portalu Beneficjenta w menu po lewej stronie: „Dedykowana oferta dla beneficjenta (formularze wniosków) odnośnik program przydomowa oczyszczalnia”. Po zakończeniu wypełniania należy sprawdzić poprawność wpisanych danych. W dalszej kolejności należy wysłać wypełniony formularz wniosku do funduszu za pomocą „skrzynki podawczej – pdf”, dostępnej w portalu beneficjenta. Można też wydrukować wypełniony formularz wniosku, podpisać i dostarczyć wraz z dokumentami wymienionymi w spisie wymaganych załączników do Biura Podawczego katowickiego funduszu, zlokalizowanego przy ulicy Plebiscytowej 19 w Katowicach albo za pośrednictwem Platformy Usług Administracji Publicznej (ePUAP). (kredo)