Ekologia

Jest co świętować

WFOŚiGW ma już 30 lat!

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach od trzech dekad wpływa na modernizację Śląska. Region, do tej pory postrzegany jako mocno zanieczyszczony, zindustrializowany, z trującym środowisko przemysłem ciężkim staje się ekologiczny.

Zaczęło się w 1993 roku. W pierwszych latach funkcjonowania niewielka instytucja wspierała wielkich „trucicieli” w osiąganiu efektów ekologicznych. I choć część przedsiębiorstw nie wytrzymała ekonomicznych realiów i została zamknięta, to problem zanieczyszczenia pozostawał. Fundusz robił wszystko, aby zmienić nasz region, przeznaczając pieniądze m.in. na modernizacje nieekologicznych zakładów i rekultywację pozostawionych terenów. O ile przez lata na finansowe wsparcie ze strony Funduszu mógł liczyć wielki przemysł, samorządy czy spółdzielnie mieszkaniowe, to obecnie dotacje trafiają także do prywatnych właścicieli domów i mieszkań. To szereg programów jak „Czyste Powietrze”, „Moja woda”, czyli pieniądze na budowę przydomowych zbiorników retencyjnych, „Przydomowa oczyszczalnia”, a więc dotacje na przydomowe oczyszczalnie ścieków.

Z zastrzyku gotówki korzystają także strażacy z Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej, dzięki szeregom programów na modernizację wyposażenia oraz termomodernizację remiz. To także cała rzesza instytucji publicznych, gmin czy organizacji pozarządowych, które Fundusz wspiera od 30 lat. Nie da się zapomnieć o szkołach wspieranych finansowo w tworzeniu nowoczesnych pracowni przyrodniczych, biologicznych, ekologicznych, geograficznych, chemiczno-fizycznych czy geologicznych, w ramach niezwykle popularnego programu „Zielona Pracownia”. To również współpraca z uczelniami, dzięki której już od 7 lat nad Śląskiem lata balon mobilnego laboratorium ULKA (Uniwersyteckie Laboratoria Kontroli Atmosfery), badający stan jakości powietrza.

Dziś katowicki Fundusz to nawet miliard złotych udzielonego dofinansowania w ciągu jednego roku! 250 pracowników każdego dnia dba o poprawę jakości powietrza, ochronę wód, powierzchni ziemi, ochronę przyrody i edukację ekologiczną. (klk)

Rondel i Beczka to strzał w dziesiątkę

Ptasia Beczka – sztuczna wyspa dla ptaków znajdująca się na Zbiorniku Goczałkowickim – według danych zebranych przez ornitologów, stała się nową, najliczniejszą w naszym kraju kolonią lęgową dla rzadkiego gatunku ptaka – mewy czarnogłowej.

W 2022 roku tuż za granicą powiatu cieszyńskiego gniazdowało aż szesnaście par mewy czarnogłowej, a tymczasem w całej Polsce odnotowano jedynie 50-80 par. Co ciekawe, wyspa zaprojektowana i wybudowana została w 2020 roku z myślą o ochronie innych gatunków ptaków – rybitwy rzecznej i ślepowrona, Jak widać jednak, innym rzadkim skrzydlatym okazom spodobały się panujące na niej warunki. W pierwszym roku funkcjonowania Ptasiej Wyspy zasiedlała ją tylko jedna para mewy czarnogłowej.

Ptasiej Beczce odbyły się już dwa sezony lęgowe ptaków wodno-błotnych z Doliny Górnej Wisły. Z roku na rok liczba zakładanych tam przez rybitwy rzeczne i mewy śmieszki gniazd rośnie. W 2022 roku kolonia rybitwy liczyła 76 gniazd, czyli o 20 więcej niż w pierwszym sezonie.
– Niezwykle cieszą nas wyniki monitoringu, które wskazują, że Ptasia Beczka została zaakceptowana przez ptaki i służy jako bezpieczne miejsce gniazdowania dla rybitwy rzecznej. Entuzjastycznie przyjmujemy dane ornitologiczne, z których wynika, że wyspa służy również jako kolonia lęgowa dla innego chronionego w ramach systemu Unii Europejskiej i objętego specjalną troską gatunku ptaka, czyli mewy czarnogłowej – zaznacza Mirosława Mierczyk-Sawicka, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach. Dodaje, że liczby te podkreślają znaczenie inwestycji dla ochrony ptaków wodno-błotnych w Dolinie Górnej Wisły, co jest głównym celem projektu Life.Vistula.pl, realizowanego przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Katowicach m.in. dzięki pieniądzom z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

I kolejne ciekawostki. Z 16 gniazd mewy czarnogłowej na Ptasiej Beczce zaobrączkowanych zostało 21 młodych ptaków i większość z nich wyleciała z kolonii. Ptaki zaopatrzone zostały w plastikowe obrączki ułatwiające ich zidentyfikowanie przez obserwatorów w różnych częściach Europy. Z pierwszych przekazanych danych wynika, że jesienią ubiegłego roku dwa młode ptaki zostały stwierdzone w Anglii i Holandii.

– W lutym 2023 roku dwukrotnie widziana była nasza młoda mewa czarnogłowa w Portugalii na wybrzeżu Atlantyku. To aż ponad 2300 km od miejsca urodzenia. W kolejnych latach będziemy śledzić losy tak oznakowanych ptaków dzięki informacjom gromadzonym w krajowej bazie Polring – mówi Jacek Betleja z Górnośląskiego Koła Ornitologicznego. Zaobserwowana w Portugalii mewa to osobnik w drugim kalendarzowym roku życia. Ptak wykluł się w 2022 roku. – Mewa przepierzyła się jesienią do szaty zimowej ptaka młodocianego. Szatę godową dorosłego ptaka uzyska dopiero w czwartym kalendarzowym roku życia. Dorosłe mewy w szacie zimowej są niemal całe białe, mają jedynie trochę czerni na głowie – dodaje ornitolog.

Rok 2022 okazał się sukcesem także pod względem liczebności ślepowronów w Dolinie Górnej Wisły. Osiągnęła one bowiem ponownie rekordowy poziom. Populacja tych ptaków liczy już ponad 1250 par lęgowych. – Rybitwa rzeczna także osiągnęła rekordowy poziom niespełna 600 par w kilkunastu koloniach. Wielkim sukcesem okazała się nowa wyspa wybudowana na stawie Barzyniec w Ochabach. Już w pierwszym sezonie lęgowym rybitwy rzeczne zajęły wyspę, nazwaną Ptasim Rondlem, i założyły tam ponad 150 gniazd. Liczymy, że zbliżający się nowy sezon przyniesie kolejny sukces pod kątem wzrostu liczebności ptaków – mówi Damian Czechowski z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach, koordynator projektu Life.Vistula.pl.

Nadchodzący sezon lęgowy będzie można dogodnie obserwować z oddanej na początku nowego roku do ruchu turystycznego wieży widokowej, znajdującej się Wiśle Małej. To rzut beretem ze Strumienia czy Chybia, więc z pewnością warto się tam wybrać.
(kredo)

Zielone czeki, komu?

Chcą docenić tych, którzy w szczególny sposób dbają o środowisko. Pokazać najlepsze przykłady z całego regionu, by zachęcić innych do proekologicznego działania. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej znów rozda „Zielone czeki”.

Katowicki fundusz rozpoczął już przyjmowanie zgłoszeń w kolejnej edycji konkursu „Zielone czeki”. To jedno z najważniejszych i najbardziej prestiżowych przedsięwzięć w regionie, związanych z ochroną środowiska, o wieloletniej tradycji. Nagrody przyznawane są co roku z okazji Dnia Ziemi. Tegoroczny konkurs ma wyjątkowy charakter, bo przypada w roku jubileuszu 30-lecia działalności Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Z tego powodu wśród nagród pojawi się specjalna statuetka oraz czeki opiewające na 10 tys. zł w każdej z czterech kategorii. Zgłoszenia przyjmowane są do końca marca.

– To będzie naprawdę wyjątkowa edycja tego konkursu. Każdy, kto weźmie w nim udział, ma szansę zdobyć niepowtarzalną statuetkę „Zielonych czeków” 30-lecia Funduszu. Mogę zdradzić, że przygotowaliśmy tylko pięć takich statuetek – cztery dla każdej kategorii oraz jedną, gdyby kapituła konkursu zdecydowała się na przyznanie w tym roku nagrody specjalnej. Niebawem je pokażemy, bo w tej chwili są jeszcze w fazie produkcji. Tym bardziej więc warto spróbować swoich sił i przysłać nam zgłoszenie – zachęca Tomasz Bednarek, prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Tegoroczne „Zielone czeki” za działalność w 2022 roku zostaną przyznane w czterech kategoriach: „Ekologiczna osobowość roku”, w której mogą startować osoby fizyczne, „Gmina przyjazna dla czystego powietrza”, przeznaczonej dla gmin wiejskich, miejskich, miejsko-wiejskich oraz miast na prawach powiatu, „Inwestycja proekologiczna roku” dla beneficjentów pomocy finansowej z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, którzy w 2022 roku zakończyli realizację zadania dofinansowanego ze środków tej instytucji. Ostatnia kategoria to „Programy i akcje na rzecz ochrony przyrody oraz edukacji ekologicznej”, w której o statuetkę mogą ubiegać się organizacje pozarządowe z terenu województwa śląskiego prowadzące działalność proekologiczną.
O przyznaniu nagród decyduje kapituła knkursu. Poza wyjątkową statuetką „Zielonych czeków” 30-lecia Funduszu, nagrodami są czeki o wartości 10 tys. zł i dyplomy honorowe dla wyróżnionych, maksymalnie po dwa w każdej z kategorii. Regulamin konkursu pozwala kapitule również na przyznanie nagrody specjalnej. Laureatów poznamy do końca kwietnia.

Pierwsze Zielone Czeki z okazji Dnia Ziemi przyznane zostały przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach w 1994 roku. Od tego czasu, na przestrzeni niemal 30 lat, zmieniało się wiele – regulaminy, kategorie, statuetki i nagrody pieniężne. Nie zmienił się jednak prestiż nagrody, która do dzisiaj cieszy się ogromnym zainteresowaniem, a otrzymują ją wyjątkowi ludzie, wyjątkowe projekty, wyjątkowe gminy, które działają na rzecz ochrony środowiska. Do tej pory przyznanych zostało już ponad 300 „Zielonych czeków”. (kredo)

Co w stawie piszczy? Sprawdź w sieci!

Wirtualny spacer po ornitologicznych zakątkach stawów i dolin rzecznych Wisły? Teraz to możliwe. Dzięki projektowi Live.Vistula.pl przygotowane zostały cudne krajobrazy w technice 360, które można podziwiać z perspektywy drona oraz widoku z ziemi.

– Piękno i bogactwo przyrodnicze czterech ptasich ostoi sieci Natura 2000 możemy teraz podziwiać online. Dzięki wykorzystaniu technologii 360, każdy może wirtualnie poznać czasem niedostępne, a równie często niedostrzegalne przyrodnicze ciekawostki chronionych obszarów zlokalizowanych w województwach śląskim i małopolskim – zauważa Mirosława Mierczyk-Sawicka, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach. – Jednym z głównych celów projektu Life.Vistula.pl jest edukacja na temat ptaków wodno-błotnych, w szczególności rybitwy rzecznej i ślepowrona, a ta specjalnie przygotowana na internetowy spacer strona jest do tego idealnym narzędziem – dodaje.

Oprócz Doliny Górnej Wisły, znajdującej się częściowo w powiecie cieszyńskim, można w ten sposób „odwiedzić” Dolinę Dolnej Skawy, Dolinę Dolnej Soły oraz stawy w Brzeszczach. Uzupełnieniem wycieczek krajobrazowych są interaktywne obrazy, przybliżające charakterystykę gatunków zwierząt i roślin zamieszkujących stawy i doliny rzek. W Dolinie Górnej Wisły, na internetowej platformie pod adresem www.lifevistula.mapa360.pl, możemy bliżej poznać torfowisko niedostępnego dla ruchu turystycznego rezerwatu przyrody Rotuz, znajdujące się na granicy gmin Chybie i Zabrzeg, przyrodę na koronie zapory na Zbiorniku Goczałkowickim i tzw. cofce tego sztucznego jeziora koło Zabłocia. Pod lupę można wziąć również stawy hodowlane w Landeku, staw Maciek w Goczałkowicach-Zdroju czy staw Barzyniec w Ochabach (na zdjęciu). Na tym ostatnim znajduje się niedawno wyremontowana wyspa, zasiedlana przez ślepowrony, rybitwę czy mewę śmieszkę. Do podglądania w internecie dostępna jest również okolica mostu na Wiśle w Drogomyślu.

Projekt Life.Vistula.pl prowadzony jest od 2018 roku przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Katowicach, we współpracy z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Krakowie, Górnośląskim Kołem Ornitologicznym i Towarzystwem na rzecz Ziemi. Pieniądze na jego realizację pochodzą z programu Life Komisji Europejskiej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Opracowanie wirtualnych wycieczek zostało sfinansowane ze środków tej ostatniej instytucji. (kredo)

Siedem nowych możliwości sięgnięcia po pieniądze

Nowe programy, nowe możliwości

30 mln zł w ramach siedmiu nowych programów dofinansowania ma przeznaczyć tylko w tym roku Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Nie zabraknie oczywiście też tych najbardziej sprawdzonych programów jak Zielona Pracownia, Czyste Powietrze czy Ciepłe Mieszkanie.

W 2022 roku WFOŚiGW w Katowicach udzielił łącznie ponad 850 mln zł dofinansowania na działania związane z ochroną środowiska w województwie śląskim. – Wraz z nowym rokiem nadchodzą nowe perspektywy rozwoju. Za sprawą kolejnych projektów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach chcemy nadal efektywnie działać i wspierać wszelkie działania na rzecz ochrony środowiska w naszym regionie. Tylko w ubiegłym roku w województwie śląskim przeznaczono na ten cel miliony złotych. To ogromna kwota, która pozwoliła naszym mieszkańcom oraz różnym placówkom i instytucjom, w tym szkołom czy strażakom, na wdrożenie zmian przyjaznych środowisku – mówi wojewoda śląski Jarosław Wieczorek. – Jesteśmy cały czas w kontakcie ze wszystkimi grupami społecznymi. Obserwujemy, rozmawiamy i na bieżąco monitorujemy, jakie jest zapotrzebowanie na dofinansowanie zadań dotyczących ochrony środowiska. A jako Fundusz jesteśmy po to, żeby te działania wspierać finansowo, stąd nowe programy – wyjaśnia Tomasz Bednarek, prezes WFOŚiGW w Katowicach.

Jednym z nich jest konkurs „Ekopracownia pod chmurką”, z łącznym budżetem w wysokości 2 mln zł. To program skierowany do szkół podstawowych i średnich na Śląsku, które mogą dzięki niemu stworzyć przestrzeń do prowadzenia zajęć dydaktycznych z zakresu m.in. przyrody, biologii, ekologii, geografii, geologii. Oczywiście kontynuowane będą programy „Zielona pracownia – projekt”, którego nabór kończy się 3 lutego oraz „Zielona pracownia”.

Z kolei gminy mogą zyskać dofinansowania w ramach „Zielonej przestrzeni”. Chodzi o utworzenie terenów zieleni służących dostosowaniu przestrzeni publicznej do potrzeb społecznych oraz umożliwienie społeczeństwu korzystania z ich walorów, zwiększając zaangażowanie społeczności lokalnej. Budżet na ten program to aż 5 mln zł!

Kolejną propozycją jest „Zielono-niebieska infrastruktura”. Program na celu podnieść poziom ochrony przed skutkami zmian klimatu poprzez zwiększenie retencji wód opadowych i roztopowych oraz zastosowanie nowoczesnych i efektywnych rozwiązań służących ograniczeniu zużycia wody, przeciwdziałaniu suszy, zatrzymaniu wody deszczowej w miejscu opadu, w tym rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury. Na ten cel Fundusz przeznaczy aż 10 mln zł, w tym 5 mln zł w formie dotacji!
Z kolei 7 mln zł pójdzie na program „Poprawy Jakości Powietrza w województwie śląskim – odnawialne źródła energii w obiektach użyteczności publicznej”. Dofinansowana zostanie wymiana nieefektywnego źródła ciepła opalanego węglem oraz zakup i montaż odnawialnych źródeł energii – w tym pomp ciepła, kotłów na biomasę i fotowoltaiki.

Nie zabraknie pomocy dla strażaków. Już nie tylko dofinansowanie do zakupu wozów bojowych czy sprzętu pożarniczego, a także wsparcie Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych, czy dotacja na zakup specjalistycznego sprzętu wykorzystywanego w akcjach ratowniczych oraz podczas usuwania skutków zagrożeń środowiska. To program „Bezpieczny Strażak”. W programie „Eko Remiza” strażacy z OSP mogą sięgnąć po kasę na kompleksową termomodernizację strażackich remiz, które w niektórych miejscowościach naszego regionu są w opłakanym stanie.
Program „Przydomowa oczyszczalnia” w ubiegłym roku pojawił się w ofercie WFOŚiGW w Katowicach jako pilotaż. Okazało się, że program cieszy się tak dużym zainteresowaniem, że budżet przeznaczony na ten cel został wyczerpany w ciągu niespełna dwóch miesięcy. To program skierowany do właścicieli i współwłaścicieli nieruchomości położonych na terenach województwa śląskiego, na których nie funkcjonuje i nie jest przewidywana budowa zbiorczej kanalizacji sanitarnej. Dofinansowane zostaną zakup i montaż przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności nie więcej niż 7,5 m sześc/d. Fundusz przeznaczył na ten cel 4 mln zł, ale biorąc pod uwagę zainteresowanie, istnieje możliwość zwiększenia tej puli. Łącznie na nowe programy uruchamiane w 2023 roku WFOŚiGW w Katowicach przeznaczy ponad 30 mln zł.
Warto zaznaczyć, że w zeszłym roku fundusz na ochronę środowiska w województwie śląskim udzielił łącznie ponad 850 mln zł dofinansowania. Zdecydowana większość to programy NFOŚiGW realizowane przez WFOŚiGW w Katowicach. Najwięcej, bo ponad 542,1 mln zł, pochłonął program „Czyste Powietrze”, który jest przeznaczony dla właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych, lub wydzielonych w budynkach jednorodzinnych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. Dotacje na termomodernizację domu i wymianę źródeł ciepła wynoszą do 66 tys. zł dla podstawowego poziomu dofinansowania, do 99 tys. zł dla podwyższonego poziomu dofinansowania lub do 135 tys. zł dla najwyższego poziomu dofinansowania. Do tego dochodzi dodatkowo dofinansowanie audytu energetycznego do 100 proc. (maksymalnie 1,2 tys. zł).

Drugi pod względem wydatkowania środków jest program „Ciepłe Mieszkanie”, na którego realizację Fundusz w ubiegłym roku przeznaczył 63,9 mln zł. To z kolei jest program dla gmin, które następnie będą ogłaszać nabór na swoim terenie dla osób fizycznych, posiadających tytuł prawny wynikający z prawa własności lub ograniczonego prawa rzeczowego do lokalu mieszkalnego, znajdującego się w budynku mieszkalnym wielorodzinnym. W przypadku najbardziej zanieczyszczonych gmin dotacja może wynosić do 17,5 tys. zł dla podstawowego poziomu dofinansowania, do 26,9 tys. zł dla podwyższonego poziomu dofinansowania i do 39,9 tys. zł dla najwyższego poziomu dofinansowania. Budżet dla całej Polski to 1,4 mld zł, z czego niemal 125 mln zł zarezerwowane jest dla województwa śląskiego. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach zakończył pierwszy nabór wniosków w tym programie. Dofinansowanie w ramach programu „Ciepłe Mieszkanie” ma otrzymać 28 gmin. Najwięcej, bo ponad 19 mln zł, ma otrzymać gmina Bielsko-Biała, a także Zabrze, Bytom i Chorzów – po ponad 11 mln zł. – Dzięki tym środkom w prawie 5 tys. mieszkań wymienione zostaną źródła ciepła na bardziej ekologiczne i przyjazne środowisku. Jesteśmy bardzo zadowoleni, bo praktycznie wyczerpaliśmy pulę środków przeznaczonych na województwo śląskie w programie „Ciepłe Mieszkanie” – mówi Tomasz Bednarek.

(klk)